• tel. 518605698,
  • e-mail: biuro@mostedu.pl

Projekt ochrony popielicowatych w województwie świętokrzyskim


2020-02-14

Projekt jest realizowany od 2015 roku. Partnerami projektu są: Zespól Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych, Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Radomiu, Stowarzyszenie MOST. Projekt jest dofinansowany przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Kielcach.

Jest to projekt czynnej ochrony popielicowatych. Zakłada rozwieszanie specjalistycznych budek, kontrolę ich zajęcia oraz oczyszczanie. W każdym sezonie Stowarzyszenie MOST wykonuje wszystkie prace terenowe a na koniec sezonu opracowuje raport, który jest przekazany partnerom, Wojewódzkiemu Funduszowi Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Kielcach oraz Regionalnemu Dyrektorowi Ochrony Środowiska w Kielcach.

Budki były rozwieszane i kontrolowane w latach 2015, 2016 i 2019 na terenie nadleśnictw Daleszyce, Łagów, Zagnańsk i Pińczów. Materiał porównawczy z 3 sezonów zgromadziliśmy dla nadleśnictw Daleszyce i Łagów. W obu nadleśnictwach rozwiesiliśmy po 200 budek. W sezonie 2019 do projektu zostały włączone nadleśnictwa Zagnańsk (100 budek) i nadleśnictwa Pińczów (200 budek).

Stwierdziliśmy obecność tylko popielicy. W 2019 roku jedną z budek zajmowały myszy leśne . Ponadto kilka procent budek zajętych było przez gniazda os, szerszeni i mrówek. Ponad 30% budek w ndl. Daleszyce i Łagów zajmowały ptaki głównie sikory bogatki ale też np. kowaliki.

W ndl. Daleszyce zanotowaliśmy największe wahania stopnia zajęcia budek. W 2015 roku zajętych przez popielice było 27,1% budek, w 2016 – 51,2% a w 2019 tylko 12,1%. W ndl. Łagów zajętych było w 2016 r. 13,6% budek a w 2019 10,8%.

W nadleśnictwie Zagnańsk na 100 rozwieszonych budek zajęta była tylko 1 budka a jedna nosiła ślady obecności popielic. W ndl. Pińczów zajętych było 17 budek z 200 rozwieszonych.

Zwraca uwagę szczególnie duża zmiana stopnia zajęcia budek w ndl. Daleszyce. Wskazaliśmy na kilka możliwych przyczyn:

– naturalne wahania wielkości populacji związane z dostępnością pokarmu i tzw. latami nasiennymi buka, dębów i lipy oraz obfitością kwitnienia i owocowania krzewów jak np. trzmielina, bez, leszczyna i inne;
– konkurencja popielic z ptakami o miejsca lęgowe. Znaczna część budek była wykorzystywana przez ptaki. Jak się okazuje specjalna konstrukcja budek dla popielic nie uniemożliwia ich zajmowania przez ptaki. W niektórych budkach stwierdzono obecność zarówno gniazd ptaków jak i popielic. Jedne były budowane na drugich. Czasem obserwowano wyłącznie gniazda ptasie. W Nadleśnictwie Łagów odnotowano niemal identyczny stopień zajęcia budek przez ptaki co w Nadleśnictwie Daleszyce i nie miało to jednak wpływu na tak radykalny spadek wielkości populacji popielicy.
– prowadzenia prac leśnych w okresie wegetacyjnym na obszarze objętym projektem. Na obszarze gdzie znajdują się budki prowadzono prace związane z wycinką oraz budową dużej drogi leśnej wraz ze składnicami drewna. Ewidentnie takie działania mają negatywny wpływ na populację popielic. W miejscach gdzie prowadzono prace leśne zanotowano istotny spadek wielkości populacji w stosunku do sezonów gdy prace te nie były realizowane. Szczególnie budowa dużej drogi leśnej doprowadziła do fragmentacji siedlisk co utrudniło lub uniemożliwiło popielicom wykorzystywanie całego obszaru. Popielice to zwierzęta skrajnie nadrzewne, rzadko i niechętnie poruszają się po ziemi zwykle na bardzo krótkich dystansach. Stąd szeroka droga o stosunkowo dużym natężeniu ruchu stanowi poważną barierę dla popielic. Na skutek udostępnienia znacznych obszarów leśnych dzięki istnieniu tej drogi wzrosła też antropopresja co z pewnością prowadzi do płoszenia i niepokojenia zwierząt.
– Na tym obszarze budki rozwieszono w 2015 roku. W ciągu 4 lat ich obecności w terenie doszło do procesu ich naturalnego starzenia. Część budek ulega stopniowo zniszczeniu na skutek działania warunków atmosferycznych. Niektóre są porozsychane z licznymi szczelinami lub uszkodzone w inny sposób. Być może, tak uszkodzone budki, nie stanowią dobrego schronienia dla popielic i są pomijane przez zwierzęta, jako nie gwarantujące bezpiecznych warunków schronienia i wychowania młodych.
Dodatkowo rok 2019 nie był rokiem nasiennym buka w tym nadleśnictwie.

Lasy ndl. Daleszyce są najbardziej urozmaicone i wydaje się, że są najbardziej odpowiednie dla poielic ze wszystkich lokalizacji.

Nie do końca wiemy z jakiego powodu budki w ndl. Zagnańsk zostały zajęte w tak znikomym stopniu. Postaramy się to wyjaśnić w kolejnych latach.

Wydaje się, że populacja w ndl. Łagów jest stabilna i nie stwierdziliśmy tu istotnych zagrożeń dla popielic. W roku rozwieszania budek wykonano remont drogi, co z pewnością ma wpływ na możliwości rozprzestrzeniania się zwierząt.

Na terenie Nadleśnictwa Pińczów budki rozwieszone zostały w 2 lokalizacjach. Na pierwszej z nich zajętość była niewielka, co może być spowodowane prowadzonymi na tym obszarze pracami leśnymi w okresie wegetacyjnym. W drugiej lokalizacji pomimo późnego terminu zawieszenia budek ich zajętość była zdecydowanie większa. Obie te lokalizację będą kontrolowane w latach kolejnych.

Fot. Ł. Misiuna, D. Czajka