Parasol dla Natury – postulowany rezerwat przyrody im. Andrzeja Melke „Puszcza Staropolska”

Od 2020 roku realizujemy projekt badawczy pod nazwą Parasol dla Natury. W ramach projektu wykonaliśmy inwentaryzacje przyrodnicze 15 cennych przyrodniczo lokalizacji w województwie świętokrzyskim. Każda z lokalizacji była badana przez nasz zespół pod kątem występowania chronionych, rzadko występujących i zagrożonych gatunków grzybów, roślin i zwierząt. 

Prezentujemy pierwszy, najcenniejszy z obszarów, który nazwaliśmy postulowanym rezerwatem im. Andrzeja Melke „Puszcza Staropolska”.

Stanowisko obejmuje 10 oddziałów  Nadleśnictwa Zagnańsk (164, 165, 166, 176, 177, 178, 179, 186, 187, 188) o powierzchni około 220 ha. Drzewostan na badanym terenie był w wieku od 80 do 200 lat. Najstarsze drzewa znajdowały się w oddziale 177 f (ok. 202 letnie). Dominującymi zespołami roślinnymi są tu wyżynny bór jodłowy (Abietetum  polonicum), kwaśna buczyna niżowa (Luzuto pilosae-Fagetum), żyzna buczyna karpacka (Dentario glandulosae-Fagetum) i kontynentalny bór mieszany (Querco roboris-Pineatum). Na niewielkich powierzchniach wzdłuż jednego ze strumieni występuje też ols (Carici elongatae-Alnetum).

Powierzchnia jest bardzo zasobna w stojące i leżące martwe drewno w różnym stopniu rozkładu. Jest to obszar źródliskowy. Znanych jest około 7 źródeł. Płynące śródleśne, całkowicie naturalne strumienie rzeźbią wąskie i dość głębokie wąwozy. Miejscami obfita jest pokrywa mszysta złożona z różnych gatunków torfowców. Znajdują się tu także pozostałości działalności górniczej związanej z wydobywaniem tzw. piaskowca tumlińskiego. Jest to też obszar działalności oddziałów partyzanckich w czasie II wojny światowej (pozostałości umocnień, okopów).

Całość stanowi unikalną kompozycję leśnych krajobrazów z naturalnymi źródliskami i meandrującymi strumieniami, wąwozami, pagórkami, dużą ilością starych jodeł i buków oraz martwego, wielogabarytowego drewna. Buczyny mieszają się z borem jodłowym. Las miejscami ma charakter wyżynny. Charakterystyczna jest też urozmaicona struktura lasu.

Ze względu na walory przyrodnicze obszar ten zasługuje na ochronę jako rezerwat przyrody leśny, chroniący pozostałości i fragmenty dawnych puszcz o charakterze pierwotnym, typy zbiorowisk leśnych, stanowiska drzew na granicach zasięgu typ biocenotyczny i fizjocenotyczny podtyp biocenoz naturalnych i półnaturalnych, leśny i borowy – borów wyżynnych.

W czasie kilkuletnich prac inwentaryzacyjnych zespół Stowarzyszenia MOST wykazał stąd szereg gatunków zagrożonych, chronionych i rzadko występujących w Polsce i Europie.

Wybrane gatunki uznane za ginące, zagrożone, regionalnie rzadko występujące, wymienione na czerwonych listach i w czerwonych księgach, wymienione w Załączniku I Dyrektywy Siedliskowej i Załączniku II Dyrektywy Ptasiej:

1. Jodłownica górska
2. Oranżowiec pomarańczowy
3. Soplówka jodłowa
4. Świecznica rozgałęziona
5. Szczecinkowiec jodłowy
6. Szarzynka skórzasta
7. Peltigera sp.
8. Starzec hercyński Drugie stanowisko w województwie świętokrzyskim
9. Widłak jałowcowaty
10. Paprotka zwyczajna
11. Wawrzynek wilczełyko
12. Tujowiec tamaryszkowaty
13. Tycz jodłowy
14. Zgniotek cynobrowy
15. Zgniotek szkarłatny
16. Diacanthous undulatus Poza Świętokrzyskim Parkiem Narodowym gatunek nie podawany z województwa świętokrzyskiego
17. Plegaderus dissectus
18. Liodopria serricornis
19. Wynurt lśniący
20. Tephaea stercorea Gatunek nowy dla Gór Świętokrzyskich
21. Gyrophaena boleti Gatunek nowy dla Gór Świętokrzyskich
22. Skryt Sjöberga Gatunek nowy dla Gór Świętokrzyskich
23. Rowczyk krótkoplecy Gatunek nowy dla Gór Świętokrzyskich
24. Rugilus mixtus Znany tylko ze Świętokrzyskiego Parku Narodowego i Puszczy białowieskiej. Gatunek wskaźnikowy dla lasów o cechach lasów pierwotnych
25. Ipidia binotata
26. Skoropędek Wańkowicza Gatunek nowy dla Gór Świętokrzyskich
27. Pawężnica większa
28. Lizak pospolity Gatunek nowy dla Gór Świętokrzyskich
29. Phloeonomus minimus Gatunek nowy dla Gór Świętokrzyskich
30. Hylis olexai
31. Szklarnik leśny
32. Puszczyk uralski
33. Sóweczka
34. Dzięcioł zielonosiwy
35. Dzięcioł czarny
36. Dzięcioł białogrzbiety
37. Muchołówka mała
38. Muchołówka białoszyja
39. Muchołówka żałobna
40. Bocian czarny
41. Jarząbek
42. Nocek duży
43. Mopek zachodni
44. Popielica szara
45. Bóbr europejski
46. Łoś
47. Wilk

W skład zespołu badawczego weszli: dr Lech Buchholz, dr Mateusz Ciechanowski, dr Marek Podsiedlik, Andrzej Melke, Zuzanna Wikar, Martyna Jankowska – Jarek, Konrad Bidziński, Mateusz Sapieja, Łukasz Misiuna, Andrzej Staśkowiak, Jakub Samiczak.

Fotografie: Mateusz Matysiak (opisane), Łukasz Misiuna (pozostałe)