Świętokrzyski parasol dla Natury

PARTNERZY PROJEKTU

Projekt badań i ochrony przyrody Świętokrzyski parasol dla Natury jest wynikiem współpracy i porozumienia przedsiębiorstwa Formaster Group, producenta marki Dafi oraz Stowarzyszenia Psychoedukacyjno – Przyrodniczego MOST z Kielc.

Oba podmioty wychodząc z założenia, że wszyscy odpowiadamy za środowisko naturalne jako podstawę biologicznego i społecznego funkcjonowania, postanowiły połączyć swoje możliwości i kompetencje w celu zbadania i podjęcia prób ochrony cennych przyrodniczo miejsc w województwie świętokrzyskim.

 

CO CHRONIĆ I JAK?

Województwo świętokrzyskie jest w niemal 70% objęte rozmaitymi formami ochrony przyrody. W zdecydowanej większości są to formy wielkoobszarowe o niskim reżimie ochrony. Znaczna część województwa objęta jest też ochroną w ramach sieci Natura 2000.

Wydaje się, że tradycyjne formy ochrony przyrody, utrwalone przez dziesiątki lat w polskim systemie prawnym ale i w świadomości Polaków, dają szansę na skuteczniejsza ochronę miejsc cennych i zagrożonych gatunków. Województwo świętokrzyskie jest bardzo urozmaicone przyrodniczo ale miejsca cenne i interesujące, warte ochrony są często niewielkie i rozproszone. Ponadto wiele z nich wciąż pozostaje nieobjęte obszarowymi formami ochrony przyrody.

Kolejnym problemem związanym z wyznaczaniem form wielkoobszarowych jest ich wysoka, potencjalna kolizyjność z planowanymi inwestycjami. Dlatego w ramach projektu postarano się zidentyfikować lokalizacje cenne a jednocześnie prawdopodobnie niekolizyjne względem zamierzeń gospodarczych i infrastrukturalnych.

PARASOL, SIEĆ, STREFA – SYSTEM

Projekt zakłada potrzebę ochrony gatunków zagrożonych wymarciem i ich siedlisk. Ochrona jednego gatunku powoduje ochronę szeregu innych gatunków oraz całego lokalnego ekosystemu. W projekcie skoncentrowano się na działaniach ochronnych dedykowanych gatunkom związanym ze środowiskami podmokłymi i leśnymi. Te dwa typy środowisk – naturalne łąki, torfowiska, oczka wodne i naturalne, stare drzewostany są najbardziej zagrożone zanikiem. Ich brak powoduje zanikanie wielu cennych, rzadkich i zagrożonych gatunków roślin i zwierząt.

Ponadto ochrona środowisk podmokłych i starych lasów jest działaniem skierowanym przeciwko negatywnym zmianom klimatu. Wymienione środowiska kumulują dwutlenek węgla oraz wodę. Stężenie dwutlenku węgla w atmosferze powoduje wiele negatywnych zjawisk klimatycznych. Kumulacja wody w środowisku przeciwdziała procesem stepowienia i deficytom wody pitnej. To obecnie dwa, skrajnie negatywne procesy spowodowane szkodliwą działalnością człowieka. Oba te zjawiska i ich konsekwencje mają negatywny wpływ na bioróżnorodność.

ZAŁOŻENIA PROJEKTU

1. Wytypowanie gatunków tzw. parasolowych. Ich ochrona pozwoli na ochronę całego, lokalnego systemu przyrodniczego.
2. Wytypowanie miejsc przyrodniczo cennych na terenie województwa świętokrzyskiego i podjęcie próby ochrony ich.
3. Wyszukiwanie tzw. gatunków strefowych i powoływanie stref ochronnych.

Działania w ramach projektu

1. wyszukiwanie gatunków parasolowych w terenie
2. inwentaryzacja przyrodnicza miejsc cennych oraz stanowisk gatunków parasolowych i strefowych
3. wykonanie dokumentacji na potrzeby złożenia wniosku o powołanie miejsc chronionych prawem (strefy ochronne, użytki ekologiczne, rezerwaty przyrody) w tym wykonanie map i wszelkiej koniecznej dokumentacji
4. złożenie wniosków i ich monitorowanie wraz z udziałem w konsultacjach społecznych

 

W ramach projektu wytypowano 10 cennych przyrodniczo miejsc nie objętych dotąd żadnymi formami ochrony przyrody. Wszystkie te miejsca zostaną zinwentaryzowane (grzyby, mchy, porosty, rośliny, siedliska, bezkręgowce, ryby, płazy, gady, ptaki i ssaki). Wytypowano też kilkanaście gatunków tzw. ‘parasolowych” to znaczy takich, których ochrona wiąże się jednocześnie z ochroną całej sieci powiązań ekologicznych. Taki gatunek jest swoistym parasolem ochronnym nad całym fragmentem złożonych powiązań przyrodniczych. Koncentracja na ochronie gatunku parasolowego przynosi efekt w postaci rozciągnięcia ochrony na wiele innych gatunków i siedlisk oraz zależności łączących je.
Gatunek parasolowy to taki gatunek, który objęty jest ochroną gatunkowa i został wpisany na tzw. „czerwone listy” i do tzw. „czerwonych ksiąg” gatunków zagrożonych. Panuje co do nich powszechna zgoda, że rzadko występują w przyrodzie, są zagrożone wymarciem a ich ochrona jest konieczna. Zwykle są one związane z cennymi i zagrożonymi siedliskami. Chroniąc te gatunki, chroni się cały lokalny ekosystem a wraz z nim szereg innych, zagrożonych gatunków, czasem na tyle rzadko występujących, że nie chronionych.

Często ochrona samego gatunku bez całego kontekstu przyrodniczego jest nieskuteczna.

Drugim elementem projektu będzie wyszukiwanie w terenie tzw. gatunków strefowych to jest takich, których stwierdzenie wymaga zgodnie z rozporządzeniem ministra środowiska utworzenia strefy ochronnej. Dla różnych gatunków tworzy się różnej wielkości strefy. W strefie obowiązują rozmaite zakazy mające na celu ochronę danego stanowiska.

Trzecim elementem projektu będzie zebranie danych i opracowanie dokumentacji niezbędnej do złożenia wniosku o powołanie obszaru chronionego: użytku ekologicznego, strefy ochronnej lub rezerwatu przyrody.

Kolejny etap będzie dotyczył prowadzenia konsultacji z urzędami odpowiedzialnymi za powoływanie obszarów chronionych na swoim terenie.

W założeniu taki kilkustopniowy projekt ochrony przyrody ma pozwolić na zachowanie bardzo cennych obszarów z rzadkimi i zagrożonymi gatunkami i siedliskami.

Lokalizacje objęte projektem to w zdecydowanej większości cenne fragmenty lasów zbliżonych do naturalnych oraz mokradła np. torfowiska. Województwo świętokrzyskie posiada jeszcze sporo takich miejsc, które zasługują na ochronę a nie są nią objęte.

Efektem projektu będą też publikacje naukowe.

W projekt zaangażowali się lokalni i krajowi eksperci: Andrzej Melke, niezależny, krajowy ekspert entomolog, Andrzej Staśkowiak, znany  w świętokrzyskim przyrodnik – entomolog, dr Marek Podsiedlik z Uniwersytetu Poznańskiego, botanik, Damian Czajka, świętokrzyski ornitolog, obrączkarz ptaków i polarnik, Łukasz Tomasik, specjalista GIS i ornitolog oraz Łukasz Misiuna, kielecki przyrodnik.

 

ŚWIĘTOKRZYSKI PARASOL DLA NATURY W MEDIACH I OPINIACH EKSPERTÓW

Nasz projekt Świętokrzyski parasol dla Natury trwa już 8 miesiąc. W tym czasie wykonaliśmy około 100 kontroli terenowych, w których wzięli udział ornitolodzy, entomolodzy, chiropterolodzy, botanicy i ichtiolodzy oraz arborysta. Niebawem w projekt włączy się też hydrogeolog. Projekt zakład inwentaryzację 10 potencjalnie cennych przyrodniczo miejsc w województwie świętokrzyskim. Dziś tych miejsc kontrolujemy aż 14. Na początku nasz zespół liczył 5 specjalistów. Dziś zespół to aż 12 specjalistów. Dzięki temu zbieramy jeszcze dokładniejsze dane na temat zwierząt z kolejnych grup systematycznych.

Udało nam się w ciągu tych 8 miesięcy wykryć szereg gatunków skrajnie rzadko występujących w Polsce i zagrożonych, czasem na granicach swoich zasięgów występowania w Europie. O niektórych niewiele wiadomo, ponieważ ich identyfikacja jest możliwa przez jedynie kilka osób w Europie. wykryliśmy gatunki nowe dla województwa świętokrzyskiego oraz gatunki charakterystyczne dla lasów naturalnych o cechach lasów pierwotnych, które w Polsce można spotkać niemal wyłącznie w takich lasach jak lasy karpackie czy Puszcza Białowieska.

Dla naszych działań udało się pozyskać świetnych specjalistów. Dołączyły do nas także firmy przyrodnicze oferując swoje specjalistyczne wsparcie. O naszym nowym zespole napiszemy niebawem.

Dużą część prac zajmują rozmowy z administratorami lub właścicielami terenów, na których prowadzimy badania. O wynikach tych rozmów poinformujemy, gdy już się zakończą.

Obserwatorzy naszych działań korzystający z mediów społecznościowych zgłosili nam kilkanaście kolejnych, cennych lokalizacji, których w tym roku niestety nie uda nam się już zbadać. Dziękujemy za te ważne informacje. Postaramy się włączyć je w projekt w przyszłości.

Rozpoczęliśmy też proces przygotowywania wniosków o powołanie dwóch obszarów chronionych a także 5 stref ochronnych.

Tak o naszym projekcie wypowiedziała się dwójka doskonałych naukowców:

Prof. dr hab. Renata Piwowarczyk; botanik, pracuje wZakładzie Mikrobiologii i Parazytologii Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. Zdobyła grant National Geographic, dzięki któremu bada rośliny pasożytnicze Kaukazu. Opisała po raz pierwszy dla nauki kilka gatunków roślin. Kieruje projektem „Fascynujące rośliny pasożytnicze – Orobanchaceae Kaukazu (Zachodnia Azja) – fitogeografia, taksonomia, zakres żywicieli i ewolucja”:

„Świetną robotę wykonujecie w kierunku poznania i ochrony bioróżnorodności, jak widać jeszcze wiele skarbów kryjącego, regionu świętokrzyskiego! Brawo!”

dr Mateusz Ciechanowski; chiropterolog, pracownik naukowy i dydaktyczny w Katedrze Ekologii i Zoologii Kręgowców Uniwersytetu Gdańskiego. Specjalizuje się w ekologii, zoogeografii i ochronie ssaków. Współautor książki „Nietoperze Polski” i wielu prac naukowych:

„Szanuję ten projekt bardzo, z każdym newsem coraz bardziej, to jest powrót do najlepszych korzeni polskich organizacji przyrodniczych”.

Takie opinie to dla nas wielkie wyróżnienie i dzięki nim wiemy, że wybraliśmy dobry kierunek. Bardzo dziękujemy.

Projektem zainteresowały się też media i to nie tylko lokalne, ale także ogólnopolskie. Tu możecie zobaczyć materiały z TV i radio.

1. http://mostedu.pl/swietokrzyski-parasol-dla-natury/
2. https://echodnia.eu/swietokrzyskie/swietokrzyski-parasol-dla-natury-przyrodniczy-projekt-kieleckiej-firmy-formaster-group-wlasciciela-marki-dafi-oraz/ga/c1-14738832/zd/41555652
3. https://echodnia.eu/swietokrzyskie/swietokrzyski-parasol-dla-natury-przyrodniczy-projekt-kieleckiej-firmy-formaster-group-wlasciciela-marki-dafi-oraz/ar/c1-14738832
4. https://kielce.tvp.pl/48865710/swietokrzyski-parasol-dla-natury-naukowy-projekt-w-swietokrzyskich-lasach
5. https://kielce.wyborcza.pl/kielce/7,47262,25654970,swietokrzyski-parasol-dla-natury-zbadaja-nasze-stare-lasy.html
6. https://www.youtube.com/watch?v=XzNfqQxOLNs
7. https://www.rdc.pl/podcast/animalista-swietokrzyski-parasol-dla-natury/
8. http://proskarzysko.pl/tag/swietokrzyski-parasol-dla-natury/
9. https://teleexpress.tvp.pl/48846339/swietokrzyskie-cuda-natury

Zachęcamy do czytania doniesień z terenu na naszym profilu w mediach społecznościowych: https://www.facebook.com/mostedu.org/