Rezerwat przyrody w Kielcach? Konsultacje społeczne Planu Ogólnego zagospodarowania gminy Kielce

2024-03-06

Do 15 marca 2024 roku trwają ogłoszone przez Urząd Miasta Kielce, konsultacje społeczne dotyczące projektu Planu Ogólnego zagospodarowania gminy Kielce. Nasze Stowarzyszenie w ramach konsultacji zgłasza potrzebę utworzenia pierwszego w Kielcach rezerwatu przyrody ożywionej „Kieleckie Murawy Kserotermiczne” na Górze Szydłówkowskiej przy ulicy Ciekockiej.

Plan Ogólny jest aktem prawa miejscowego wprowadzonym przez nowelizację ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Plan Ogólny to strategiczny akt planowania przestrzennego dla całego miasta. Na jego podstawie wydawane będą m. in. decyzje takie jak: warunki zabudowy i pozwolenia na budowę. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego oraz decyzje o warunkach zabudowy będą musiały być z nim zgodne.

Poniżej znajduje się opis przyrodniczy terenu, numery działek przeznaczonych do ochrony rezerwatowej, uzasadnienie dla ochrony rezerwatowej, mapka oraz zdjęcia. Zachęcamy do wykorzystania tych materiałów i zgłaszania potrzeby powołania rezerwatu przyrody „Kieleckie Murawy Kserotermiczne”.

LINK do konsultacji: https://konsultacje.kielce.eu/

Władze miasta Kielce od lat promują nasze miasto jako „zielone” i pełne rezerwatów. Jednak zieleni ubywa, a rezerwaty są geologiczne i jeden krajobrazowy. Żaden z nich nie został powołany w celu ochrony niezwykle bogatej i interesującej oraz zagrożonej flory i fauny Kielc. Nie ma wielu miast w Polsce podobnej wielkości do Kielc, gdzie występowałaby tak wysoka bioróżnorodność w tym wielu gatunków uznawanych za zagrożone wymarciem i rzadko występujące zarówno w Polsce jak i w Europie. Co ciekawe, władze miejskie wiedzą o tym od dawna, przynajmniej od kilkunastu lat. Same zlecały wykonywanie badań i stworzyły katalog miejsc, których ochrona jest konieczna z punktu widzenia ochrony bioróżnorodności i klimatu. Jednak do dziś władze miasta i kieleccy urzędnicy odpowiedzialni za ochronę przyrody, nie podjęli się utworzenia rezerwatów chroniących właśnie dziką przyrodę.

Dlatego Stowarzyszenie M.O.S.T. podjęło się w 2020 roku rozpoczęcia prac inwentaryzacyjnych wybranych powierzchni w granicach administracyjnych Kielc. Wynikiem prac grupy przyrodników jest między innymi zidentyfikowanie południowego stoku Góry Szydłówkowskiej jako miejsca niezwykle cennego przyrodniczo. Opracowujemy wniosek o powołanie rezerwatu przyrody w tej lokalizacji. W ramach konsultacji społecznych Planu Ogólnego gminy Kielce postulujemy powołanie rezerwatu przyrody „Kieleckie Murawy Kserotermiczne”. Nasze prace to efekt realizacji programu „Parasol dla Natury” dofinansowanego przez firmę Formaster S.A.

Zamieszczamy tu opis wskazanej przez nas lokalizacji z numerami działek, uzasadnieniem przyrodniczym, mapką i zdjęciami. Zachęcamy kielczan do wzięcia udziału w konsultacjach i wskazania konieczności utworzenia rezerwatu przyrody „Kieleckie Murawy Kserotermiczne”.

OPIS:

W związku z przystąpieniem gminy Kielce do opracowania Planu Ogólnego Gminy Kielce, wnioskujemy o wprowadzenie do dokumentu zapisu o wyłączeniu z wszelkiej działalności gospodarczej i powołanie rezerwatu przyrody „Kieleckie Murawy Kserotermiczne” na części południowego stoku Góry Szydłówkowskiej.

Lokalizacja: obszar wnioskowany do wyłączenia to działki o numerach ewidencyjnych obręb ewidencyjny: 0012 Kielce; 190/2,190/3,191, 192, 193, 198/9, 205/4,206/4, 207/4, 208/4,209/4, 210/4,212/2 i 214/2 oraz całości działek 190/1, 198/8, 199/5, 200/5, 201/9, 201/10, 202/5, 202/7, 203/5, 203/7,204/5, 204/7, 205/3, 206/3, 207/5, 207/6,208/3, 209/3, 210/3, 211/1, 211/2, 213/1 i 213/2.

Uzasadnienie: Wymienione działki leżą w granicach Kieleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu.

W Miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego (uchwała Nr XLVI/825/2013 Rady Miasta Kielce z dnia 6 czerwca 2013 r.) obszar ten został sklasyfikowany jako „tereny publicznej zieleni urządzonej”. W MPZP zapisano także przeznaczenie tego terenu: „w granicach strefy krajobrazowej „B” Kieleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu wyznacza się teren publicznej zieleni urządzonej ZU1 celem kształtowania i rozwoju systemu przyrodniczego miasta dla poprawy warunków życia mieszkańców, wypoczynku, sportu i rekreacji oraz zachowania korytarzy ekologicznych w systemie powiązań przyrodniczych”.

Ustalono też w odniesieniu do tego fragmentu co następuje: „cechy elementów zagospodarowania przestrzennego wymagające ochrony: istniejący wzdłuż ul. Ciekockiej (znajdującej się poza granicami planu) ciąg widokowy z panoramą na miasto, do zachowania poprzez dostosowanie w planie wysokości zabudowy dla poszczególnych terenów wyznaczonych liniami rozgraniczającymi do potrzeb ochrony otwarć widokowych na panoramę miasta oraz wprowadzenie wyłączonego z zabudowy terenu publicznej zieleni urządzonej ZU1, 2) cechy elementów zagospodarowania przestrzennego wymagające ukształtowania lub rewaloryzacji: ogólnodostępny teren publicznej zieleni urządzonej ZU1, wymagający ukształtowania jako teren wypoczynku, sportu i rekreacji poprzez realizację elementów zagospodarowania takich jak: obiekty małej architektury, ciągi piesze, ciągi rowerowe, ścieżki zdrowia, itp.,”.

Uzasadnienie przyrodnicze:

Wymienione działki porośnięte są częściowo przez chronione zbiorowisko roślinne murawy kserotermiczne Festuco-Brometea kod 6210. Zbiorowisko to wymienione jest w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej Unii Europejskiej i wyznacza się dla niego obszary Natura 2000. Murawy kserotermiczne to ciepłolubne zbiorowiska trawiaste o charakterze stepowym, których występowanie uwarunkowane jest warunkami klimatycznymi, glebowymi i orograficznymi. Spotykane są głównie w południowo-wschodniej i południowej Europie. Zajmują zasobne w węglan wapnia stoki w dolinach dużych rzek lub wychodnie skał wapiennych. Są to zbiorowiska mające postać barwnych muraw, o bogatej i zróżnicowanej florze, często z udziałem gatunków reliktowych oraz rzadkich. Występuj zwykle na rozległych stokach pagórków, wąwozów, stromych zboczach w dolinach rzecznych, na wychodniach skał wapiennych, a nawet na eksponowanych ku południowi sztucznych stokach nasypów, wykopów czy hałd. Występuj w miejscach o dużym nasłonecznieniu, przy ekspozycji południowej, przy wysokich temperaturach powietrza i gleby. W Polsce są to najczęściej siedliska półnaturalne, które powstały dzięki specyficznej gospodarce rolnej. Przez kilkaset lat ich powstawanie i zachowanie w krajobrazie powiązane było z wypasem zwierząt czy wypalaniem. Dzisiaj są to w większości nieużytki.

Wskazany obszar ma wysokie znaczenie dla gatunków ciepło i sucholubnych z różnych grup systematycznych. Posiada także wyjątkowe walory krajobrazowe. W okresie kwitnienia muraw jest szczególnie malowniczy.

Na wymienionych działkach stwierdzono występowanie następujących gatunków rzadkich, i zagrożonych lub nowych dla krainy Gór Świętokrzyskich (nie jest to pełna lista gatunków objętych ochroną gatunkową):

Marzanka pagórkowa Asperula cynanchica (Czerwona lista roślin i grzybów zagrożonych Polski kategoria NT – bliski zagrożenia)
Zaraza czerwonawa Orobanche lutea (ochrona częściowa, Czerwona lista roślin i grzybów zagrożonych Polski NT)
Zaraza Kocha Orobanche centaurina (ochrona częściowa, ochrona ścisła, Czerwona lista roślin i grzybów zagrożonych Polski – VU gatunek wysokiego ryzyka)
Dzwonek boloński Campanula bononiensis (ochrona ścisła, Czerwona lista roślin i grzybów zagrożonych Polski NT)
Ślimak żółtawy Helix lutescens (Polska Czerwona Księga Zwierząt LR – gatunek niższego ryzyka)
Zmróżka złocieniowa Cryptocephalus bilineatus (gatunek nowy dla Gór Świętokrzyskich)
Zmróżka żółtawa Cryptocephalus fulvus fulvus (gatunek nowy dla Gór Świętokrzyskich)
Nawarżka Labidostomis longimana (gatunek nowy dla Gór Świętokrzyskich)
Oskorupek Trachyphloeus spinimanus (gatunek nowy dla Gór Świętokrzyskich)
Cordylepherus viridis (gatunek nowy dla Gór Świętokrzyskich)
Olibrus aeneus (gatunek nowy dla Gór Świętokrzyskich)
Olibrus bicolor (gatunek nowy dla Gór Świętokrzyskich)
Uwinnik epoletnik Cymindis angularis (Czerwona lista zwierząt zagrożonych Polski – NT)
Świerszcz polny Gryllus campestris (Czerwona lista zwierząt zagrożonych Polski – NT)
Siwoszek błękitny Oedipoda caerulescens (Czerwona lista zwierząt zagrożonych Polski – NT)
Długoskrzydlak sierposz Phaneroptera falcata (Czerwona lista zwierząt zagrożonych Polski – NT)
Modliszka zwyczajna Mantis religiosa (ochrona ścisła, Polska Czerwona Księga Zwierząt – EN gatunek bardzo wysokiego ryzyka)
Paź żeglarz Iphiclides podalirius (ochrona ścisła, Czerwona lista zwierząt zagrożonych Polski – VU gatunek wysokiego ryzyka narażony na wyginięcie ze względu na postępujący spadek populacyjny (choćby tylko lokalny), straty siedliskowe lub nadmierną eksploatację)
Ogończyk akacjowiec Satyrium acaciae (Czerwona lista zwierząt zagrożonych Polski – NT)
Modraszek aleksis Glaucopsyche alexis (Czerwona lista zwierząt zagrożonych Polski – VU gatunek wysokiego ryzyka narażony na wyginięcie ze względu na postępujący spadek populacyjny (choćby tylko lokalny), straty siedliskowe lub nadmierną eksploatację)
Dzierzba gąsiorek Lanius collurio (ochrona ścisła, gatunek wymieniony w Załączniku I dyrektywy Ptasiej, Czerwona lista ptaków Polski – LC gatunek najmniejszej troski)
Pokląskwa Saxicola rubetra (ochrona ścisła, Czerwona liście ptaków Polski – NT)
Świerszczak Locustella naevia (ochrona ścisła, Czerwona lista ptaków Polski – LC gatunek najmniejszej troski)
Kląskawka Saxicola rubicola (ochrona ścisła, Czerwona lista ptaków Polski – LC gatunek najmniejszej troski).

Zagrożenia: Największym zagrożeniem dla obszaru jest szybkie zarastanie tarniną i roślinnością zielna niekserotermiczną. Konieczne jest odkrzaczanie, wykaszanie i wprowadzenie ekstensywnego wypasu owiec.

Drugim silnym zagrożeniem jest niekontrolowana presja ludzi, organizacja imprez, ognisk i w związku z tym postępujące zaśmiecenie terenu.

Trzecim zagrożeniem jest postępująca presja urbanizacyjna.

Uwagi: Postulujemy powołanie na wskazanym terenie częściowego rezerwatu przyrody:

Typ: stepowy (Murawy ciepłolubne, głównie na podłożu wapiennym i gipsowym)

Podtyp: Biocenotyczny i fizjocenotyczny biocenoz antropogenicznych

Ze względu na typ ekosystemu: murawowy i zaroślowy, zarośli kserotermicznych.

W związku z lokalizacją w granicach miasta oraz antropogenicznym pochodzeniu tutejszych zbiorowisk na terenie rezerwatu konieczne jest prowadzenie zabiegów czynnej ochrony przyrody polegające na odkrzaczaniu części obszaru, wykaszaniu oraz ekstensywnym wypasie owiec.

W związku z planowanym wypasem owiec możliwe jest utworzenie przy granicy rezerwatu ośrodka edukacji przyrodniczej. Wypas owiec, gospodarka łąkarska, hodowla owiec to doskonałe warunki do prowadzenia edukacji przyrodniczej. Bliskość Wydziału Biologii UJK może sprzyjać prowadzeniu zajęć naukowych i dydaktycznych oraz edukacyjnych. Planowany rezerwat może być nawiązaniem do Ogrodu Botanicznego. Oba ośrodki mogą współpracować na wielu polach, edukacyjnym, ochroniarskim i badawczym. Podmiotami zajmującymi się funkcjonowaniem rezerwatu powinny być między innymi: Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Geopark Kielce, Prezydent Kielc, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach.

Tak zorganizowany, zarządzany i udostępniony rezerwat może stać się dużą atrakcją Kielc. Łącząc funkcje społeczne z ochroniarskimi ma szansę stać się obiektem wzorcowym i innowacyjnym w skali Polski i Europy oraz kreującym nowy, pozytywny wizerunek Miasta.

Materiały:

Inwentaryzacja przyrodnicza Stowarzyszenia Społeczno – Przyrodniczego M.O.S.T. 2020 – 2023 w ramach programu „Parasol dla Natury’
Dane Urzędu Miasta Kielce z inwentaryzacji przyrodniczej obszaru
ROZPORZĄDZENIEMINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 30 marca 2005 r. w sprawie rodzajów, typów i podtypów rezerwatów przyrody
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody
Głowaciński, Z. (red.). (2005). Polska czerwona księga zwierząt. Bezkręgowce. Poznań
Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L. 2020. Czerwona lista ptaków Polski.
Głowaciński Z. (red.) 2002.Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków, 2004
Zarzycki K. Mirek Z.: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Wojewoda W., Szeląg Z.. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2006
DYREKTYWA RADY 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory
DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa